LUDWIG MIES VAN DER ROHE, HAUS ESTERS – 1930Vormsoorten
Architect Ludwig Mies van der Rohe ontwierp eind jaren twintig de twee woonhuizen Esters en Lange. Deze woningen in Krefeld werden gebouwd in opdracht van Josef Esters en Hermann Lange. Beide woningen zijn ontworpen in de stijl van het Bauhaus waar Mies van der Rohe deel van uitmaakte. Het Bauhaus had tot doel om alle vormen van kunst in de architectuur onder te brengen. De naam Bauhaus was geïnspireerd op de Bauhütte (bouwloodsen) van middeleeuwse kathedraalbouwers. Binnen de nieuwe Bauhausarchitectuur werden structuur en decoratie één. Kenmerkend voor deze stijl is dan ook de eenvoud en de combinatie van functionaliteit en design en het gebruik van verschillende materialen als glas, staal, hout, textiel, leer en kunststof. In 1930 benoemde Walter Gropius, Mies van der Rohe tot directeur van het Bauhaus in Dessau. De jaren 30 waren gevaarlijke jaren in nationaalsocialistisch Duitsland. Mies van der Rohe emigreerde dan ook naar de Verenigde Staten waar hij op een geheel eigen manier de Bauhaus-stijl voortzette. In 1930 de zomer van 1930 trokken Josef Esters en zijn familie in de woning.
Haus Esters is een schoolvoorbeeld van de architectuur van Mies Van der Rohe op het vlak van woningen. Zijn bouwstijl kenmerkt zich door het gebruik van strakken lijnen. Het minimalistisch motto "Less is more" vat zijn stijl goed samen: de vorm moet tot het minimum teruggebracht zijn, maar dat minimum moet wel, qua verhoudingen en materialen, perfect zijn.
Vormsoorten die duidelijk naar voren komen in de ontwerpen van Mies van der Rohe zijn herhaling en samenhang. Er zit een duidelijk ritme in de raampartijen, ondanks dat zijn de ramen niet allemaal even groot. Dit is te vergelijken met onderstaande afbeeldingen:
De linker afbeelding laat zien hoe het telkens opnieuw herhalen van gelijkvormige blokken voor samenhang en ritme zorgt. Op de rechter afbeelding zorgt de tegenstelling tussen grote en kleine blokken en verschil in kleur en materiaal op een heel andere manier voor samenhang en eenheid. Mies van der Rohe combineert deze twee verschijningsvormen. In Haus Esters is te zien dat alle ramen een eenheid vormen door het materiaalgebruik van zowel kozijnen als rolluiken. Daarnaast verschillen de ramen wél van afmetingen.
Verder kunnen de gevels, overkappingen, ramen en lagere muurtjes gezien worden als lijnen en vlakken. Deze vlakken vormen samen een geheel, een volume, dat ook ondanks de verschillende groottes samenhangt door materiaalgebruik en vorm en op die manier ruimtes creeert.
De rode baksteen, die erg aanwezig is in het ontwerp, is als het ware een collectie of verzameling. Dit is te vergelijken met een veld vol met dezelfde bloemen of een zandvlakte. Een tulp is net als een baksteen gewoon een los object. Door heel veel tulpen op een veld te plaatsen ontstaat er een collectie. Dit gebeurd ook bij het stapelen van de bakstenen. Uit duizenden losse bakstenen ontstaat een geheel dat bij elkaar hoort.
Vormconcepten
De strakke, harde lijnen van Haus Esters vormen een contrast met de natuurlijke, vloeiende lijnen van de groene omgeving waarin de woning zich bevindt.
In bovenstaande afbeeldingen zijn twee landschappen te zien. De een vloeiend, zacht en natuurlijk met kleuren die in elkaar overlopen, de ander met strakke, harde lijnen en felle kleuren. Dit is te vergelijken met het contrast tussen de natuurlijke omgeving en het strakke uiterlijk van Haus Esters.
De verschillende materialen waaruit Haus Esters opgebouwd is contrasteren ook met elkaar. De transparante ramen, de rode gevelstenen, de zwart metalen kozijnen en de wit gestucte overkappingen. Daarnaast contrasteren ook de lichte binnenruimtes met de donkere gevels. De witte wanden, houten omlijstingen en grote ramen zorgen ervoor dat de natuurlijk omgeving zich in het gebouw integreerd. Van buiten af gezien lijkt het gebouw de natuur eerder af te stoten.
‘Less is more’ is een vormconcept dat vaak centraal staat in de ontwerpen van Mies van der Rohe. De vorm van het gebouw wordt hierbi j teruggebracht naar de functie, het minimale. Ook Haus Esters heeft niet meer dan het benodigde. Geen versieringen, tierelantijntjes, ornamenten e.d. De basisvorm is voldoende.
Deze toren bestaat uit verschillende kleine blokjes die opgestapeld zijn. Bij het verwijderen van een blokje zal de toren nog steeds zijn vorm behouden en een hoekige uitstraling hebben. Dit geldt ook voor de manier waarop Haus Esters opgebouwd is. Een eenvoudige, functionele contstructie.
Brick house project:
inspiratie; Mondriaan - Dynamisch evenwicht
Suggestie van ruimtes - Door plaatsing muren + plafond
BIOGRFAFIE:
MIES VAN DER ROHE
Ludwig Mies van der Rohe, was een Duits-Amerikaans architect en meubelontwerper die grote invloed heeft uitgeoefend op de ontwikkeling van de 20e eeuwse architectuur. Zijn ontwerpen worden gekenmerkt door heldere vormen en een veelvuldig gebruik van glas, staal en beton. Na een opleiding tot meubelontwerper kwam hij in dienst bij Peter Behrens, bij wie hij Walter Gropius en Le Corbusier ontmoette (1908-1911). Zijn stijl ontwikkelde zich van een romantisch classicisme tot een modernistische stijl onder meer beïnvloed door De Stijl.
Hij ontwierp enige woningen voor de Weissenhof-siedlung in Stuttgart, een experimentele wijk waarin ook woningen van onder andere Le Corbusier en Hans Scharoun werden gerealiseerd. Voor de wereldtentoonstelling van Barcelona van 1929 ontwierp hij het Duitse paviljoen: een compositie van strakke rechte vlakken, uitgevoerd in luxe materialen. Uit dezelfde periode dateert zijn Villa Tugendhat in het Tsjechische Brno. Begin 1932 ontwierp hij het Mies van der Rohe Haus in Berlijn. In 1930 werd Mies van der Rohe directeur van het Bauhaus te Dessau, totdat dit in oktober 1932 door de nazi's werd gesloten.
Zijn bouwstijl kenmerkt zich door strakke lijnen en een consequent gebruik van staal en glas met constructief knap bedachte en mooi ogende hoekoplossingen. Hij was de geestelijke vader van de standaard-wolkenkrabber" die in feite beperkt is tot een "blok", bestaande uit een stalen raamwerk gevuld met glas. (De gevel had hier geen dragende functie meer: het gebouw werd gedragen door een "intern" geraamte). De afwezigheid van ornamenten betekende een duidelijke breuk met de traditie.
Het minimalistisch motto "Less is more" vatte zijn stijl goed samen: de vorm moest tot het minimum teruggebracht zijn, maar dat minimum moest wel, qua verhoudingen en materialen, perfect zijn. De woordspeling "Less is a bore", die Robert Venturi maakte, relativeert enigszins Mies’ architectuuropvatting. Dit alles leidde wel tot architectonisch zeer verantwoorde ontwerpen, doch niet steeds tot tevreden opdrachtgevers: het Farnsworth-huis in Plano, Illinois, bestaande uit niet meer dan twee "platen" voor de (op poten staande) vloer en het plafond, met (behalve voor de badkamer) geheel glazen wanden, haalde wel vrijwel elk boek over architectuurgeschiedenis, doch leidde tevens tot een rechtszaak over de hoogte van de stookkosten. Bij andere ontwerpen bleek het verschil tussen de uitzettingscoëfficiënt van staal en glas tot lastig te verhelpen lekkages te leiden.
